1 december 2025

In gesprek met Ewald Beld

“We willen geen politie worden die het alleen maar moet hebben van meer wapens”, zegt Ewald Beld, programmamanager Politie en Openbare Ordemanagement. Het in 2024 opgestarte programma is opgenomen in de Strategische Agenda van de politie en richt zich op het kwalitatief versterken van de paraatheid en opschaling van de politie. “In het programma zijn we gestart met kijken naar waar we als politie goed in zijn. Dat is het aan de voorkant de-escaleren. Het begint altijd met wat we de ‘platte-pet-ME’ noemen. De volgende stap is dan het opschalen met schild, helm, wapenstok en andere middelen. Maar als je goed bent in het de-escaleren, moet je kijken hoe je dát verder kunt versterken. Dat hebben we uitgewerkt.”

Spanning en polarisatie

Aanleiding voor de start van het programma zijn de sinds de Covid-periode toegenomen spanning en polarisatie in de samenleving. “Als politie lopen we al een aantal jaren tegen ernstige geweldssituaties aan. Denk aan de Coolsingelrellen, de rellen na de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv in 2024 tot en met de Eritrese rellen van dit jaar en het anti-immigratie protest op het Malieveld, afgelopen september. Van meerdere kanten kwam de roep om de politie beter te prepareren tegen dit soort situaties. Daarnaast verscheen in 2022 het onderzoeksrapport ‘Less than Lethal Weapons voor de Mobiele Eenheid Onderzocht’ van bureau Beke.” Dit rapport concludeerde dat er geen aanleiding is om een aanvullend wapen in te voeren voor de ME bij grootschalige verstoringen van de openbare orde, maar adviseerde wel om de paraatheid van de politie te versterken.

Groepsoptreden

“Naar aanleiding van het rapport hebben we een nieuw vijf-stappen-model ontwikkeld dat de samenhang versterkt tussen de ME en de gebiedsgebonden politiezorg (GGP). Dat heeft een op- en afschaalmodel opgeleverd, waarmee je in de praktijk goed aan de slag kunt”, zegt Beld. Een belangrijke verandering zit in het groepsgewijs kunnen optreden van de GGP. Beld: “We hebben geconstateerd dat GGP’ers, de politiemensen op straat, vaardigheden missen als het gaat om groepsoptreden. Daarom hebben we het concept GGP-GO ontwikkeld. GO staat voor Groepsoptreden. Het houdt in dat agenten met minimaal zes collega’s, waarvan één leidinggevende, in de eerste fase van verstoringen de-escalerend kunnen optreden. Dat kan spontaan gebeuren. Dan moet je denken aan een horeca-avond of een amateurvoetbal-wedstrijd waar je het niet verwacht, maar toch moet optreden. Er is dan even wat meer coördinatie en een gestructureerde aanpak nodig.”

Op- en afschalen

Het GGP-GO concept maakt deel uit van de eerste stap in het nieuw ontwikkelde vijf-stappen-model, legt Beld uit. Hierin wordt Openbare Ordemanagement als totaal bezien. “Allereerst is er natuurlijk het dagelijks politiewerk waarin agenten en BOA’s hun dagelijks werk doen. In stap 1 is gebiedsgebonden politiewerk leidend in het handhaven van de openbare orde. Daar is het nieuwe GGP-GO aan toegevoegd. Het idee is om klein te houden, wat klein kan blijven. Mocht dat niet lukken, dan treedt de volgende fase in, waarin ook het optreden in ME-uniform zichtbaar wordt. Er is dan nog steeds sprake van ‘crowd management’, het in goede banen leiden. De volgende stap is de ‘crowd control’, waarin je mensen gaat dwingen een kant op te gaan of te blijven waar ze zijn. Daarna komen stappen vier en vijf en dan spreek je van ‘riot control’, waarin we de onrust beteugelen en de openbare orde herstellen. Met elke volgende stap wordt de uitrusting van de ME’ers zwaarder. Let wel, dit is geen statisch, lineair model. Het is een dynamisch geheel van op- en afschalen, waarbij we terug kunnen naar voorgaande stappen. Verbonden de-escaleren en veilig en effectief optreden staat centraal.”

Opleiding

Voor het zorgen dat agenten uit de basisteams vaardig worden in het groepsoptreden, de GO-fase, is opleiding van groot belang, vertelt Beld. “De huidige collega’s krijgen de vaardigheden nu aangeleerd en nieuwe collega’s krijgen dat vanaf volgend jaar mee in de reguliere opleiding, zodat iedereen straks het concept kent. We willen echt die kwalitatieve stap aan de voorkant maken. Een ander belangrijk fenomeen daarbij zijn de netwerkeenheden. Dat gaat om het vermogen om contact te leggen met demonstranten, maar ook met andere groepen om te komen tot afspraken en verder te de-escaleren. Dat willen we ook echt meer gestructureerd vormgeven binnen de ME.”

Waterwerper en pepperspray

Naar aanleiding van de ernstige geweldssituaties van de afgelopen jaren is ook de roep om in de riot-control-fase extra middelen te kunnen inzetten. “De waterwerper is jarenlang een vehikel-non-grata geweest, maar die wordt weer ingezet. Hetzelfde geldt voor traangas, dat jarenlang niet was gebruikt. Toch lieten de rellen van 20 september jongstleden, op het Malieveld, zien dat het ondanks de inzet van alle beschikbare middelen, niet lukte om de orde te herstellen”, zegt Beld. “Dat leidde tot Kamervragen en ook de politiebonden roerden zich. In de ME-ontwikkelnota hadden we al wel opgenomen dat we middelen wilden om het ME-optreden te versterken én om de politiecollega’s in bepaalde situaties beter te beschermen. We hebben bewust gekozen voor middelen die heel dicht zitten tegen de huidige middelen die we hebben. Aan de pepperspray in kleine busjes, gaan we grotere bussen met een groter bereik toevoegen. Verder gaan we experimenteren met het toevoegen van traangas of pepperspray aan het water in de waterwerper. Om ook grotere groepen te kunnen verdrijven als het echt nodig is.” Beld vertelt dat met deze middelen in pilotvorm in principe al met Oud en Nieuw zouden kunnen worden ingezet.

Cobra als game changer

“Er was ook een roep vanuit de politiek en de bonden om kinetische wapens in te gaan zetten”, aldus Beld, die uitlegt dat het gaat om een luchtdrukwapen met bijvoorbeeld kleine plastic bolletjes. “Dat willen we wel verkennen, maar het is nog veel te vroeg om daarmee al een pilot uit te voeren. Dus dat wordt eerst in een laboratoriumachtige omgeving verkend en getest. De Cobra is in dit verband een game changer gebleken. Dat is namelijk geen gewoon vuurwerk, maar een levensgevaarlijk explosief. Als iemand dreigt daarmee te gaan gooien, dan wil je dat gedrag kunnen stoppen en diegene aanhouden. We willen uitvinden of een dergelijk kinetisch wapen daarvoor geschikt is, maar er is dus nog geen sprake van een pilot.”

Burgemeester in positie

Inzet van zware geweldsmiddelen als de waterwerper en traangas gebeurt alleen na toestemming van de burgemeester. Voor de pilot met traanverwekkende stoffen in de waterwerper geldt dat ook dit middel alleen wordt ingezet na expliciete toestemming van de burgemeester. Beld vult aan: “Wat we daarnaast willen is bewustwording en aan de voorkant afspraken maken over wat we op welke momenten kunnen inzetten. Welke dreiging is er? Wat ga je doen in gevallen van nood? Wat zijn de tolerantiegrenzen? Daarover willen de dialoog voeren met het gezag en per geval afspraken maken. Hoe dan ook, laten we niet vergeten: 95% van de demonstraties gaat gewoon goed. Dat komt doordat we als politie laagdrempelig zijn, de-escalerend te werk gaan en heldere afspraken hebben. Maar soms worden we bij rellen geconfronteerd met makkers die totaal nergens naar luisteren. Dan moet je de openbare orde herstellen. Anders ben je niet geloofwaardig.”