Financieel beleid politie, OM en Rechtspraak risicovol en bemoeilijkt samenwerking

14 juni 2021

De Politie, het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak hadden de afgelopen 10 jaar te maken met wisselend beleid, voor zowel de manier waarop deze organisaties worden gefinancierd als het door het kabinet beschikbaar gestelde geld. Deze gang van zaken zit samenwerking in de weg en is risicovol voor continuïteit van de betrokken organisaties. Dit blijkt uit het recent gepubliceerde onderzoek Continuïteit in de bekostiging van politie, Openbaar Ministerie en Rechtspraak van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC).

Vorig jaar schreef Regioburgemeester Bruls van Oost-Nederland namens het regionaal veiligheidsoverleg Oost-Nederland en beide presidenten van de rechtbank Gelderland en Overijssel een brandbrief aan minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid. De financiering van de partners in de keten moet anders, is hun boodschap. “Daar moet een stevige discussie over komen”, aldus Bruls, “want het OM en de rechtbanken worden door het ministerie betaald per prestatie”. In de huidige systematiek worden er afspraken met de rechtbanken gemaakt over het aantal strafzaken dat het OM aanbrengt. Zijn dat er minder dan krijgt het OM minder geld. Maar dat geldt ook voor de rechtbanken, want rechters spreken als gevolg daarvan minder vonnissen uit. Bruls: ”We moeten de vrijheid hebben om de beste aanpak te kiezen. Daarbij moet het maatschappelijk effect van de integrale aanpak op daders, slachtoffers en de omgeving centraal staan. Niet de manier van de financiering moet de aanpak bepalen”.

De onderzoekers van het WODC brachten in kaart op welke manieren de 3 organisaties worden gefinancierd en wat de voor- en nadelen van bepaalde financieringswijzen zijn. Daarnaast is gekeken hoezeer de begrotingen van politie, OM en Rechtspraak van 2010 tot 2020 fluctueerden, bijvoorbeeld door bezuinigen of extra investeringen. Daarbij bleken bezuinigingen veelal generiek van aard terwijl extra investeringen juist voor specifieke doelen werden ingezet. Onderzoekers wijzen er op dat het van belang is dat de wijze van bekostiging blijft aansluiten bij de kostenstructuur en de rollen van de drie organisaties. Zij adviseren de bekostigingssystematiek wel door te ontwikkelen om de geconstateerde ongewenste effecten weg te nemen. En constateren dat de bekostiging zich meer dan nu kan richten op de strafrechtketen als geheel en op bredere maatschappelijke effecten zoals preventie van criminaliteit.

De Regioburgemeesters benadrukken de bevinding uit het onderzoek dat snel opeenvolgende algemene bezuinigingen en specifieke intensiveringen in een relatief kort tijdsbestek vanuit het oogpunt van continuïteit risico’s opleveren voor de politie, maar ook het Openbaar Ministerie en Rechtspraak. Zij zien dit als een belangrijke les voor de toekomst, want continuïteitsrisico’s voor de individuele organisaties in de rechtsstaat komen uiteindelijk ook niet ten goede aan het functioneren van de rechtsstaat als geheel. De Regioburgemeesters roepen het nieuwe kabinet op om een verantwoordingssystematiek en bijbehorend bekostigingsmodel te verkennen waarbij de impact op de samenleving centraal staat en die partners stimuleren in netwerkverband veiligheidsvraagstukken op te pakken op basis van een passend en minder fluctuerend budget. Een stabiele financiering die samenwerking bevordert leidt tot de keuze voor de beste interventies en heeft maatschappelijk dus het grootste effect. Inzet op preventie bijvoorbeeld en een te grote focus op outputfinanciering zijn moeilijk verenigbaar. De Minister van Justitie en Veiligheid stelt dat de aanbevelingen uit het onderzoek de komende periode nader worden bestudeerd. De opvolging is aan het nieuwe kabinet.

Regioburgemeesters, Politie, OM en de Rechtspraak vragen de politiek al langer te zorgen voor een stabiele, robuuste financiering van de rechtsstaat. Naast stabiliteit is volgens hen fors meer geld nodig. Voor de politie vragen zij bijna 600 miljoen euro, uitgewerkt in een Position Paper Politie 2020. Voor het OM is 100 miljoen benodigd onder andere voor extra capaciteit, de aanpak van cybercriminaliteit en van ondermijning. De Rechtspraak heeft structureel 150 miljoen euro per jaar extra nodig om rechtspraak van hoog niveau te kunnen blijven bieden.

Continuïteit in de bekostiging van politie, Openbaar Ministerie en Rechtspraak Eindrapport

Kamerbrief EK bij eindrapport onderzoek bekostiging politie, Openbaar Ministerie en Rechtspraak

Position paper: de politie van morgen en overmorgen (oktober 2020)

Uitwerking position paper politie 2021-2025 (oktober 2020)